Zgodnie z zapowiedziami, w sobotę 17 września odbyło się uroczyste otwarcie kanału żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną, zbudowanego jako pierwszy etap drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską. To jedna z najbardziej skomplikowanych inwestycji hydrotechnicznych w Polsce. Budowę przekopu Mierzei Wiślanej zrealizowano w ciągu zaledwie 35 miesięcy. Po raz pierwszy w powojennej historii Polski można swobodnie wpływać na Zalew Wiślany z pominięciem rosyjskiej strefy przybrzeżnej i bez konieczności proszenia o zgodę Federacji Rosyjskiej. Inwestycja nie tylko zwiększa bezpieczeństwo transportowe, ale stworzy też tysiące nowych miejsc pracy i da impuls do rozwoju turystyki.
W sobotę dokładnie o godz. 14.15 dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni Wiesław Piotrzkowski przez krótkofalówkę przekazaną przez wiceministra infrastruktury Marka Gróbarczyka połączył się z kapitanem portu Nowy Świat Pawłem Perkowskim, mówiąc: „Kapitanie portu Nowy Świat, proszę uruchomić procedurę otwarcia”. W odpowiedzi usłyszał: „Panie dyrektorze, procedura otwarcia uruchomiona”. Most Północny został otwarty osiem minut później, a pierwszy statek – „Zodiak II” Urzędu Morskiego w Gdyni – wyszedł ze śluzy o godz. 14.40. Za nim wypłynął „Kaper-2” Morskiego Oddziału Straży Granicznej oraz „Orkan” Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa. W inauguracji nowej drogi wodnej wzięły udział także jednostki Marynarki Wojennej RP, Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, policji, Żandarmerii Wojskowej oraz jednostki hydrograficzne i patrolowo-kontrolne administracji morskiej.
W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych.
– Otwarcie kanału przez Mierzeję Wiślaną to wielkie zwycięstwo Polski, wielkie zwycięstwo patriotów, wszystkich tych, którzy rozumieją słowo suwerenność i rozumieją znaczenie suwerenności i to wewnętrzne, i to zewnętrzne – międzypaństwowe – powiedział prezydent RP Andrzej Duda. – Państwo, które rozumie swój potencjał, swoją historię i swoje znaczenie, nie może sobie pozwolić na to, by być państwem zależnym, nie może sobie pozwolić na to, by ktoś inny decydował o jego ważnych, strategicznych sprawach. Tak było przez cały ten ogromnie trudny okres od 1945 roku, kiedy wpłynąć tutaj na Zalew Wiślany nie można było bez de facto zgody rosyjskiej.
Przekop Mierzei Wiślanej umożliwia swobodną i całoroczną żeglugę statków morskich do portów w Elblągu, Fromborku czy Tolkmicku.
– Symbolicznie, w dniu 83. rocznicy napaści Związku Radzieckiego na Polskę, zrywamy ostatnie pęta naszego uzależnienia od Związku Radzieckiego, a później od Rosji – podkreślił premier Mateusz Morawiecki.
Elbląg był jedynym portem, do którego swoboda żeglugi po II wojnie światowej została ograniczona. Wynikało to z restrykcyjnych przepisów po stronie rosyjskiej, które obowiązywały statki przepływające przez Cieśninę Piławską.
– Cieśnina Piławska była jedną z figur geopolitycznego uzależnienia Polski od Rosji, my się dzisiaj pozbywamy tej figury z politycznej szachownicy – ogłosił szef polskiego rządu.
Przekop Mierzei Wiślanej realizuje jednocześnie strategię Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa morskiego. Utrzymanie pełnej zasady wolności żeglugi na Bałtyku jest celem strategicznym wszystkich państw naszego regionu.
Premier podkreślił, że przekop otwiera nowe możliwości. Oprócz uzyskania niezależności i poprawy bezpieczeństwa to szansa na rozwój turystyki i rekreacji wodnej oraz powstanie tysięcy nowych miejsc pracy.
Obecny na uroczystości prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński powiedział, że Polska pokazuje swoją sprawczość.
– Ta inwestycja jest otwierana zdecydowanie za późno, ale to, że została ona przeprowadzona, napawa dumą i optymizmem – mówił prezes PiS. – To stwarza perspektywę rozwoju. Było wiele osób, które zaangażowały się w przeprowadzenie tej inwestycji. To m.in. Jerzy Wilk, Leonard Krasulski. Bez nich by się to nie udało.
Minister infrastruktury Andrzej Adamczyk podkreślał, że przekop Mierzei Wiślanej jest strategiczną inwestycją dla Polski. Za jej przeprowadzenie dziękował Markowi Gróbarczykowi, wiceministrowi infrastruktury, a wcześniej ministrowi gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej.
Na sobotniej uroczystości gościli także przedstawiciele różnych instytucji i firm z Pomorza Zachodniego, w tym wojewoda Zbigniew Bogucki. Obecne było m.in. kierownictwo Urzędu Morskiego w Szczecinie, Polskiej Żeglugi Morskiej oraz Politechniki Morskiej. Udział wzięła też delegacja Zespołu Szkół Morskich im. E. Kwiatkowskiego w Świnoujściu.
– Oprócz mnie była wicedyrektor Anna Wereszczyńska oraz wyróżniający się w nauce i zachowaniu uczniowie: Aurelia Burza, Władysław Skoromnyj (z Ukrainy), Łukasz Tomczyk, Marcel Bahryj i Szymon Maksymowicz – relacjonowała dyrektor ZSM Marzena Gańcza. – Dla naszej szkoły było dużym wyróżnieniem to, że mogliśmy uczestniczyć w takim historycznym wydarzeniu.
– Wciąż jestem przyjemnie zaskoczony z powodu wyjazdu na otwarcie tego kanału, przepełniają mnie emocje – dzielił się wrażeniami W. Skoromnyj. – Ogarnia mnie duma, że Polska nieustannie idzie do przodu i ciągle się rozwija.
W trakcie uroczystości, kiedy „Zodiak II” przepływał przez kanał, prezydent Andrzej Duda podszedł do uczniów, uścisnął im dłonie i podziękował za przybycie.
– Ten moment był dla nas dużym zaskoczeniem – stwierdziła Aurelia Burza.
Zdaniem Łukasza Tomczyka, przekop Mierzei Wiślanej będzie od teraz ważnym symbolem w Polsce i jej historii.
Po oficjalnym zainaugurowaniu funkcjonowania nowej przeprawy w niedzielę (18 września) prześluzowano łącznie 95 jednostek. Śluzowanie jest bezpłatne i odbywa się według określonego harmonogramu.
Budowa kanału żeglugowego, który połączył Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską, od początku należała do spektakularnych inwestycji. Świadczy o tym zarówno szeroki i niezwykle różnorodny zakres zadań do realizacji, jak i ilość zużytego materiału. Projekt zakładał jednoczesną realizację portu osłonowego od strony Zatoki Gdańskiej i kanału żeglugowego ze śluzą i konstrukcją zamknięć wraz ze stanowiskami oczekiwania od strony Zatoki Gdańskiej i Zalewu Wiślanego, a także wykonanie nowego układu drogowego z ruchomymi stalowymi mostami o pionowej osi obrotu oraz budowę sztucznej wyspy na Zalewie Wiślanym.
Port osłonowy składa się z mającego ponad kilometr długości falochronu wschodniego oraz ponad 500-metrowego falochronu zachodniego. Jego łączna powierzchnia to 260 tys. m kw.
Do budowy użyto 400 tys. ton narzutów kamiennych, wykonanych na falochronach oraz prawie 10 tys. sztuk tzw. x-blocków, czyli precyzyjnie ułożonych prefabrykowanych betonowych elementów, które mają zwalczać niebezpieczne falowanie podczas trudnych warunków atmosferycznych. Do wykonania falochronów wykorzystano unikatową technologię: prefabrykowane elementy „x-block plus”. Na mierzei po raz pierwszy na świecie układano je pod wodą.
– Poza budową portu osłonowego dużym wyzwaniem było także wykonanie kanału żeglugowego – dodał Mariusz Janczewski, kierownik budowy z konsorcjum NDI/Besix (generalnego wykonawcy). – Łączna długość kanału to ok. 1300 m, szerokość w najszerszym miejscu – 120 m i głębokość – 5 m. Aby go wykonać, trzeba było wykopać m.in. 800 tys. m sześc. materiału. Wykonać należało także serce tej inwestycji – śluzę z czterema bramami służącymi do jej zamykania. Każda z nich złożona jest z sześciu segmentów, a każdy segment z 730 elementów. Jedna brama waży około 160 ton.
Śluza ma niespełna 270 m długości i 25 m szerokości. Głębokość sięga 6,5 m poniżej poziomu wody, a wysokość ścian wraz z oczepami to ponad 9 m.
Ruch statków nie byłby możliwy, gdyby nie wybudowany przy kanale kapitanat, w którym zainstalowano nadrzędny system sterowania.
Inwestycja objęła także budowę układu drogowego z dwoma obrotowymi mostami. Dzięki nim ruch statków nie zakłóci ruchu samochodowego nad kanałem żeglugowym. Łączna długość każdego mostu wynosi ponad 60 m.
Sztuczna wyspa (Estyjska), gdzie będzie trafiał urobek z prac czerpalnych i pogłębiania kanału, już się stała siedliskiem dla ptaków i roślinności. Ma obwód 4,9 km i powierzchnię 180 ha.
Obecnie trwają prace nad II i III etapem całej inwestycji. Od kwietnia 2021 r. modernizowany jest tor wodny rzeki Elbląg oraz budowany most obrotowy w Nowakowie, u ujścia rzeki. W maju br. wyłoniony został wykonawca prac pogłębiarskich na Zalewie Wiślanym. Zakończenie całości nastąpi w 2023 roku. Koszt realizacji trzyetapowego przedsięwzięcia to niespełna 2 mld zł.
Długość drogi wodnej z Zatoki Gdańskiej, przez Zalew Wiślany do Elbląga wynosi prawie 23 kilometry, w tym samo przejście przez Zalew Wiślany – nieco ponad 10 km, podobnie na rzece Elbląg, a pozostałe ok. 2,5 km stanowi odcinek, na który złożą się śluza i port zewnętrzny oraz stanowisko postojowe. Głębokość kanału i docelowo całego toru wodnego to 5 m.
Według ministra Adamczyka, Elbląg może w przyszłości stać się portem, do którego będzie zawijać część statków, które obecnie docierają do Gdańska. Jak zauważył, wpływa tam rocznie ponad 300 takich jednostek. Wiceminister Gróbarczyk poinformował, że zgodnie z przygotowywaną przez rząd strategią, planowana jest budowa terminali zewnętrznych na Zalewie Wiślanym.
Elżbieta KUBOWSKA
