Za nami święta Bożego Narodzenia, przed nami Nowy Rok i wiele innych świąt. Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na przepisy prawa pracy dające ochronę pracownikom.
Czas, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy – zarówno w zakładzie pracy, jak i w innym miejscu przeznaczonym do wykonywania obowiązków, nazywany jest czasem pracy. Jest on uregulowany w postanowieniach umowy o pracę. Zgodnie z ogólną regułą, czas pracy wynosi 8 godzin dziennie i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Wykonywana przez pracownika praca w niedziele i święta, w godzinach nadliczbowych albo w porze nocnej podlega szczególnym regulacjom przewidzianym przez przepisy Kodeksu pracy.
Co do zasady niedziele oraz święta stanowią dni wolne od pracy, a pracownicy powinni przeznaczyć ten czas na odpoczynek przed kolejnym tygodniem pracy. Możliwości pracy są w tych okresach ograniczone przepisami prawa pracy.
Za pracę w niedziele i święta uważany jest czas od godziny 6.00 rano danego dnia do godziny 6.00 rano dnia następnego (przykładowo: Dzień Niepodległości jest liczony od godziny 6.00 rano 11 listopada do godziny 6.00 rano 12 listopada). Pracodawca może ustalić inny sposób liczenia godzin świątecznych.
Jeśli pracownik należy do kościoła albo związku religijnego, którego święta nie są traktowane jako dni wolne od pracy, może zwrócić się do pracodawcy o zwolnienie go z obowiązku wykonywania pracy w tym dniu. Wniosek powinien zostać złożony na siedem dni przed planowanym przez pracownika zwolnieniem. Pracodawca ma obowiązek uwzględnienia takiego wniosku pracownika.
Od 1 marca 2018 r. obowiązują przepisy z ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Akt ten wskazuje konkretne terminy objęte zakazem handlu.
Co ważne w art. 6 ustawy o ograniczeniu handlu wymienione zostały również placówki, których zakaz nie obejmuje. Są to m.in. stacje paliw, apteki, kwiaciarnie, a nawet placówki handlowe przy dworcach. W tych miejscach praca w niedziele i święta jest dopuszczalna.
Jak wynika z art. 15111 § 1 kp pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy.
Za pracę w niedzielę pracodawca zobowiązany jest do udzielenia pracownikowi dnia wolnego w ciągu 6 dni kalendarzowych poprzedzających taką niedzielę lub następujących po niej. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę w tym terminie, dzień wolny powinien być wyznaczony do końca okresu rozliczeniowego. Dniem wolnym należy zrekompensować pracownikowi pracę w tym dniu w granicach dobowej normy czasu pracy, czyli do 8 godzin.
Jeżeli okaże się, że nie ma możliwości odebrania dnia wolnego w zamian za pracę w niedzielę do końca okresu rozliczeniowego, wówczas należy wypłacić pracownikowi dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Zgodnie z art 1511 § 1 kp dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta przysługuje w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę pracy.
Pracownikowi wykonującemu pracę w święta pracodawca ma obowiązek zapewnić inny dzień wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. W razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego pracownikowi przysługuje prawo do dodatku do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. za każdą godzinę pracy w święto.
Praca w święto jest rekompensowana na tej samej zasadzie jak praca w niedzielę. Różnicą jest udzielenie czasu wolnego, które powinno nastąpić do końca okresu rozliczeniowego (art. 15111 § 1 pkt 2 kp).
Przedstawione powyżej zagadnienia pozwolą na ustalenie wynagrodzenia za pracę w niedziele i święta. W pierwszej kolejności płacę zasadniczą należy podzielić przez liczbę godzin do przepracowania w danym miesiącu, a następnie uzyskaną stawkę należy pomnożyć przez liczbę przepracowanych godzin w niedzielę i święto oraz stawkę procentową dodatku.
Warto pamiętać, że zlecenie pracownikowi wykonywania pracy w niedzielę i święta z innych względów niż wymienione w art. 15110 kp jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, z powodu naruszenia przepisów o czasie pracy. Z tego tytułu pracodawca może ponieść konsekwencje.
Joanna ŚWIĄTEK-WOJNAROWSKA
