30 lat temu w Sejmie przedstawiony został Plan Balcerowicza

 

We wtorek (7 grudnia) mija 30 lat od przedstawienia przed Sejmem pakietu 10 ustaw, które zapoczątkowały przemiany gospodarcze w Polsce. To właśnie wtedy po raz pierwszy posłowie usłyszeli szczegóły tzw. Planu Balcerowicza, czyli przełomowej i pionierskiej strategii, która miała przeprowadzić polską gospodarkę z socjalizmu do kapitalizmu.

Wybory parlamentarne 4 czerwca 1989 roku otworzyły drogę do fundamentalnych zmian ustroju Polski: w kierunku demokracji, państwa prawa i wolnorynkowej gospodarki. Polacy, zmęczeni skrajną niewydolnością gospodarki socjalistycznej, której najbardziej widocznym przejawem były masowe kolejki, pokazali, że chcą zmiany – że chcą żyć tak, jak żyją ludzie na Zachodzie. 17 grudnia w Sejmie swój plan radykalnej przebudowy systemu gospodarczego przedstawił Leszek Balcerowicz, wicepremier i minister finansów w rządzie Tadeusza Mazowieckiego.

Plan, który rozpoczęło przyjęcie 10 ustaw i który zapowiadał późniejsze kroki (na czele z zasadniczymi zmianami ustrojowymi – prywatyzacją i liberalizacją – oraz radykalną redukcją zadłużenia zagranicznego) służył dwóm celom.

Pierwszym było stłumienie odziedziczonej po socjalizmie hiperinflacji połączonej z powszechnymi brakami towarów. Wymagało to zerwania z przyspieszonym drukowaniem pieniądza bez pokrycia oraz uwolnienia cen i przedsiębiorczości.

Drugim celem było rozpoczęcie szybkiego przejścia do gospodarki wolnorynkowej, co wymagało zasadnicze rozszerzenia wolności gospodarczej, w tym likwidacji pozostałości politycznego kierowania gospodarką (rozdzielnictwo i nakazy) i wprowadzenie wymienialności złotego.

Plan Balcerowicza zmierzał do otwarcia perspektywy „godnego życia, swobodnego rozwoju, owocnej i przynoszącej satysfakcję pracy". Leszek Balcerowicz ostrzegał, że odwlekanie lub spowalnianie zmian grozi klęską, gdyż w zastanej przez rząd Mazowieckiego sytuacji gospodarczej „głębokie chirurgiczne cięcie" było niezbędne, zwłaszcza ze względu na galopującą inflację.

1 stycznia 1990 roku, kiedy pakiet ustaw wszedł w życie, Polska wykonała pierwszy fundamentalny krok w kierunku zerwania z „fałszywą grą, w której ludzie udają, że pracują, a państwo udaje, że płaci", czyli ku gospodarce wolnorynkowej. Dalsze reformy w ramach Planu Balcerowicza zakładały m.in. prywatyzację przedsiębiorstw państwowych, wprowadzenie niezależnego banku centralnego, przebudowę podatków, usunięcie monopoli w gospodarce.

Polska była pierwszym krajem byłego bloku socjalistycznego, który wszedł na ścieżkę wzrostu, a Plan Balcerowicza, jak stwierdził badacz transformacji gospodarczych Anders Åslund, „nakreślił drogę dla skutecznych reform". Naukowe badania pokazują, że Polska osiągnęła w latach 1989–2015 największy wzrost gospodarczy spośród wszystkich krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Poziom życia Polaków w przededniu I wojny światowej w 1913 roku, na koniec II RP w 1938 roku i na koniec PRL w 1988 roku, oscylował wokół 20% poziomu życia ówczesnych Amerykanów. Dzięki rozwojowi w III RP, dzisiaj jest to już ok. 50%.  

Warto także podkreślić, że poparcie dla transformacji do gospodarki rynkowej pozostaje w Polsce najwyższe spośród wszystkich krajów postsocjalistycznych i wynosi 85%.

Z okazji rocznicy Forum Obywatelskiego Rozwoju uruchomiło ostatnią "salę" wirtualnego Muzeum 1989. Jest ona poświęcona Planowi Balcerowicza. Widz ma okazję przejść od gospodarczej katastrofy w lecie 1989 roku - pokazanej w wyjątkowych zdjęciach i filmach z tamtego okresu – przez opis ratowania polskiej gospodarki, aż do cudu gospodarczego, którego pierwsze przejawy to słynne „szczęki" i rozwój drobnego handlu. Są tam też wyjątkowe nagrania z posiedzeń Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, z barwnymi wypowiedziami Jacka Kuronia, a także można przeczytać opinie na temat Planu Balcerowicza, z których jedna wydaje się w dzisiejszym kontekście szczególnie ciekawa: "Balcerowicz przywrócił w Polsce podstawowe kategorie ekonomiczne, przede wszystkim pieniądz, którego przecież w PRL-u nie było, oraz opanował hiperinflację. To były podstawy, które pchnęły nas w kierunku gospodarki rynkowej. I to jest jego wielkość, wiekopomna zasługa, której nikt mu odebrać nie może. Mam wiele szacunku do Balcerowicza za dokonanie zdecydowanego chirurgicznego cięcia. Była to wprawdzie bolesna, ale absolutnie niezbędna operacja" - Jarosław Kaczyński.

(ip)

Fot. FOR