Zmarł Jan Kulma - wybitny reżyser teatralny i telewizyjny, muzyk, filozof i pisarz; żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego; mąż poetki Joanny Kulmowej (zmarła rok temu), współzałożyciel Warszawskiej Opery Kameralnej.
Jan Kulma urodził się 13 grudnia 1924 r. Na początku okupacji zdiagnozowano u niego gruźlicę płuc i kręgosłupa. Po powrocie do szkoły włączył się do konspiracyjnego harcerstwa i podziemnej podchorążówki. Przysięgę wojskową złożył w kwietniu 1941 r. Od tego roku pracował przez kilka godzin w tygodniu jako pomocnik stelmacha na warszawskiej Woli.
W konspiracji Jan Kulma był m.in. jednym z łączników, przenoszących przesyłki do placówki Delegatury Rządu na Kraj o kryptonimie "Zachód" albo "Kopalnia" w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych w Laskach.
W czasie Powstania Warszawskiego należał do plutonu 125 drugiej kompanii kapitana Tadeusza Bartoszka ps. "Cegielski". Brał udział w walkach o Ogród Botaniczny. Wyszedł z Warszawy przez Lasy Kabackie, ze szpitalem wojskowym.
Po wojnie studiował filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim.
W 1952 r. Jan Kulma ożenił się z poetką i reżyserką Joanną Cichocką. Do Strumian pod Goleniowem przyjechali w 1961 r. z Warszawy. Kulmowie zdecydowali się na wiejskie życie, zapewniające niezależność w bliskości natury, poza politycznymi układami, lecz w kontakcie m.in.z licznymi przedstawicielami środowiska artystycznego. Współpracowali i podróżowali m.in. z Janem Szyrockim i jego chórem. Z Kazimierzem Grześkowiakiem, Jonaszem Koftą, Jackiem Nieżychowskim, Krzysztofem Marią Litwinem i Jerzym Dudą-Graczem realizowali w Strumianach telewizyjny program „Starostrumiańska Akademia Kodeksu Drogowego”.
W czasie stanu wojennego dali schronienie „ekipie remontowej” – grupie ukrywających się opozycjonistów. Jan Kulma współpracował z przywódcami Solidarności (ze Szczecina i innych miast). Zarabiał na utrzymanie w kościołach, w których był organistą, a żona śpiewała na ślubach Ave Maria. W tym czasie założyli parafialny chór dziecięcy i zespół wokalno-teatralny, który regularnie występował w kościołach również w Watykanie, na zaproszenie Jana Pawła II.
Przemiany po 1989 roku sprawiły, że opodal domu Kulmów powstała uciążliwa ferma norek a on sam przeżył bardzo rozległy zawał. Małżeństwo przeniosło się wtedy do Warszawy. Kulmowie nadal czuli się mocno związani ze Szczecinem i dlatego dwa lata temu w nim obchodzili swoje Żelazne Wesele.
Jan Kulma zrealizował ponad 20 spektakli teatralnych i oper. Reżyserował także spektakle dla Teatru Telewizji. Został odznaczony Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Wojska oraz Warszawskim Krzyżem Powstańczym. W 1959 r. doceniono go Nagrodą Radia i Telewizji za telewizyjne inscenizacje "Historii o żołnierzu" oraz widowiska "Piotruś i wilk". W 2003 r. razem z żoną odebrał Ogólnopolską Nagrodę Artystyczną "za żarliwość w poszukiwaniu sensu życia, głębokiej radości życia i nadziei" – "Laur Izabelli Elżbiety z Poniatowskich Branickiej", przyznawany przez Fundację Edukacji i Twórczości w Białymstoku.
Zmarł w piątek (30 sierpnia) rano.
(g)
Fot. Ryszard Pakieser
