Do 8 czerwca 2018 roku na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Szczecińskiego można oglądać wystawę pt. „200 lat kartografii leśnej”. Jest to zbiór kilkudziesięciu reprodukcji niezwykłych map. Część z nich, ręcznie kaligrafowana, z pięknymi rysunkami, to bardziej dzieła sztuki niż pomoce naukowe.
– Tu jest tylko część całej wystawy – poinformował Artur Sawicki z Instytutu Badawczego Leśnictwa, kustosz wystawy map „200 lat kartografii leśnej”. – Cała obejmuje 110 map oraz zdjęcia artefaktów służących do kartografowania, tworzenia map przez okres ostatnich kilkudziesięciu lat. Najstarsza mapa pochodzi sprzed 200 lat.
Pierwsze mapy, które pomagały w prowadzeniu gospodarki leśnej, to odręczne pięknie kaligrafowane rysunki, które nie zawsze precyzyjnie odzwierciedlały położenie prezentowanych obiektów. Obecnie mają jedynie wartość historyczną. Budzą zainteresowanie ze względu na sposób wykonania oraz informacje zawarte w opisach i legendzie. Współcześnie używane są mapy numeryczne, w zapisie elektronicznym, zestandaryzowane i wszystkie wyglądają podobnie.
Wystawa pokazuje także, jak się zmieniały techniki sporządzania leśnych map, ich wykorzystanie w gospodarce leśnej oraz przemiany własnościowe lasów.
Prezentowane na wystawie mapy pochodzą ze zbiorów: Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Instytutu Geodezji i Kartografii, Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie, Wydziału Leśnego SGGW, a także zbiorów własnych nadleśnictw.
– Ta wystawa powstała kilka lat temu i odwiedziła wiele ośrodków wystawienniczych w kraju, nie tylko Lasów Państwowych, ale także była na Uniwersytecie w Toruniu, w Lublinie, ostatnio na Wydziale Leśnym w Krakowie, a dzisiaj gości na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Szczecińskiego – wyjaśnił A. Sawicki. – Tu można ją oglądać przez niecały miesiąc. Później zostanie przekazana do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinie i tam zostanie ustalone miejsce, gdzie ewentualnie będzie jeszcze prezentowana na ziemi szczecińskiej.
Jak nam opowiedział kustosz wystawy, zbiór zapoczątkowała wyjątkowa, artystyczna „Mapa lasów polskich” wykonana w 1938 roku na zlecenie Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych. Na mapie przedstawiono obszar Polski z zaznaczonymi (narysowanymi) kompleksami leśnymi, górami, rzekami, ważniejszymi miastami, fabrykami sklejki, tartakami, gatunkami zwierząt. Można na niej znaleźć wawelskiego smoka i warszawską Syrenkę. Umieszczono też łaciński napis, który w tłumaczeniu brzmi: „Polonia – wielkie królestwo obfitości lasów, raj polowań. Zachwyca widokami przyrody i historią dawnego kraju. Podróżnym życzliwa i gościnna. Obrad geograficzny AD 1938”.
Mapę sporządzili plastyk Eliasz Kaczmarek i kartograf Tadeusz Lipski (ich wizerunki też na niej są). W latach 1939-1940 miała być ozdobą Wystawy Światowej w Nowym Jorku i prezentować bogactwo polskich lasów, reklamować leśnictwo, łowiectwo i przemysł drzewny. Jednak prawie cały nakład szybko wycofano i zniszczono w wyniku protestu ambasad ZSRR i III Rzeszy. Do dziś ocalało jedynie kilka egzemplarzy. Autorzy bowiem na zachodniej i wschodniej granicy kraju umieścili odważne rysunki i napisy, np.: „wschodnie tereny zamieszkałe przez ludożerców”. Na wschodzie narysowano także watahę wilków na granicy Polski oraz pluton NKWD w trakcie egzekucji. Na zachodzie natomiast widać nacierających na Polskę Germanów z hitlerowskim gestem powitania. I właśnie te wizje wywołały interwencję dyplomatyczną przyszłych agresorów.
Tekst i fot. Elżbieta KUBOWSKA
