Uczczono szczecinian, którzy wystąpili przeciwko komunistycznej władzy [GALERIA]

Foto: Dariusz GORAJSKI  

17 grudnia 1970 roku to jedna z najtragiczniejszych dat w historii Szczecina, ale też taki dzień, kiedy ludzie, którzy przybyli do tego miasta z różnych stron Polski, po raz pierwszy poczuli się wspólnotą - między innymi o tym mówili uczestnicy obchodów Grudnia'70. Podczas grudniowej rewolty w Szczecinie zginęło 16 osób. 

Zamordowanych uczczono już w piątek, na uroczystościach na Cmentarzu Centralnym. Na ich grobach zapalono znicze. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele Stowarzyszenia Społecznego Grudzień ’70 - Styczeń ’71, NSZZ "Solidarność" Pomorza Zachodniego i szczecińskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.

Główne obchody zorganizowano w niedzielę przed bramą Stoczni Szczecińskiej.

- "Czarny czwartek" to jedna z najważniejszych rocznic dla powojennej historii Szczecina i jego mieszkańców - ocenił w rozmowie z "Kurierem" Krzysztof Męciński, dyrektor szczecińskiego oddziału IPN. - Gdyby nie protesty Grudnia'70, nie byłoby wielkiego ruchu "Solidarność", nie byłoby tych wszystkich wydarzeń, które doprowadziły do odzyskania wolności i niepodległości przez państwo polskie. Ten dzień scementował mieszkańców Szczecina, którzy przybyli tu z różnych terenów i w tym dniu poczuli się po raz pierwszy szczecinianami. To było wielkie upokorzenie dla komunistycznej władzy. Spłonęły najważniejsze budynki w tym mieście, budynki partii, prokuratury, komendy wojewódzkiej policji. 

Historyk dodał, że bezpośrednim punktem zapalnym protestów były podwyżki cen. Władza nie chciała wysłuchać protestujących. Sekretarz partii w Szczecinie Antoni Walaszek oświadczył, że "nie będzie rozmawiał z motłochem". Do robotników strzelano. Następstwem tych protestów był strajk Edmunda Bałuki, w pewnym sensie strajk wzorcowy, jego uczestnicy wyciągnęli bowiem wnioski z Grudnia'70, zostali w zakładach pracy - i zmusili nową ekipę rządzącą, z Edwardem Gierkiem na czele, do rozmów. 

Mieczysław Jurek, szef zachodniopomorskiej "Solidarności", odczytał list od prezydenta RP Andrzeja Dudy. Głowa państwa wyraziła najwyższe uznanie dla odwagi i determinacji dla wszystkich tych, którzy wyszli na ulice 53 lata temu - i chcieli okazać wtedy nie tylko sprzeciw wobec dramatycznej sytuacji w kraju, ale i wobec obłudy panującego reżimu komunistycznego.

Przewodniczący "Solidarności" na Pomorzu Zachodnim wygłosił też własny, krytyczny komunikat:

- Strajk grudnia był fundamentem polskiej demokracji. Niestety podziały w dzisiejsze Polsce, szczególnie te polityczne, są tak głębokie, że nawet tej uroczystości nie możemy i nie umiemy uczcić wspólnie. Polityczne różnice nie pozwalają jednym głosem oddać czci bohaterom sprzed lat, co gorsza, oprawcy tamtego systemu, tamtej zbrodni, do dzisiaj nie zostali osądzeni. A dziś się rozważa nawet zwrócenie im przywilejów! 

Prezydent Szczecina Piotr Krzystek przypomniał, że niektóre z ofiar grudniowej rewolty nawet nie ukończyły szkoły - nie dostały czasu, aby nacieszyć się życiem, założyć rodziny. Władza mieniące się ludową i demokratyczną "w poczuciu bezkarności skierowała przeciwko nim lufy karabinów". 

- Dziś, 53 lata później, trudno nam wyobrazić sobie, że władza strzela do mieszkańców, że zabitych chowa się pod przykryciem nocy, okazując bezduszność wobec najbliższych, którym nie pozwolono godnie przeżyć traumy śmierci i pogrzebu - mówił Piotr Krzystek. - Trzeba było lat, trzeba było zrywu "Solidarności", aby pamięć zabitych mogła być godnie uczczona, abyśmy mogli spotkać się tu, przy ich pomniku. Pozostaje jednak poczucie niesprawiedliwości, że żaden z kluczowych notabli, wysyłających czołgi na ulice i godzących się na użycie broni, realnie nie odpowiedział za zbrodnie. 

Potem uczestnicy uroczystości przeszli spod bramy stoczni pod pomnik Anioła Wolności na placu Solidarności. 

Po koniec dekady lat 60-tych XX w. sytuacja gospodarcza w PRL-u dramatycznie się pogarszała. Podwyżka cen wielu towarów, w tym produktów spożywczych, ogłoszona przez władze w dniu 12 grudnia 1970 r. stała się kroplą, która przelała czarę społecznej goryczy. Decyzja ta, wprowadzona w okresie świątecznych przygotowań, stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu robotniczych protestów w kilku miastach Wybrzeża. Jako pierwsi wystąpili robotnicy Gdańska. W następnych dniach do protestów przyłączały się inne miasta: Słupsk, Elbląg, Gdynia. W tym czasie w Szczecinie, a zwłaszcza w Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego robiło się coraz bardziej niespokojnie w związku z docierającymi do miasta tragicznymi informacjami o wydarzeniach w Trójmieście. 17 grudnia, poranny wiec stoczniowców przed budynkiem dyrekcji stoczni zamienił się w robotniczy pochód, który jednak został rozproszony przez milicyjne siły. Około południa wyruszył z „Warskiego” kolejny, dużo większy pochód, do którego dołączyli się robotnicy z innych zakładów pracy. Próby zatrzymania manifestacji przez MO na ul. Dubois nie powiodły się i demonstranci ostatecznie dotarli do centrum miasta przed gmach KW PZPR, gdzie szybko zgromadził się ok. 20 tysięczny tłum mieszkańców. Szczecińska siedziba PZPR została zdemolowana i podpalona, rozsierdzony tłum zaatakował również pobliską siedzibę KW MO przy ul. Małopolskiej. Szturm ten został jednak odparty przez oddziały milicji i wojska. Zginęło jedenaście osób. Pod wieczór starcia przeniosły się w rejon ul. Kaszubskiej, gdzie demonstranci zaatakowali areszt śledczy, gmach prokuratury i pobliską jednostkę wojskową. Późnym wieczorem gniew tłumu skupił się na gmachu Miejskiej Rady Narodowej. Również w tych starciach padły kolejne ofiary.

W sumie, podczas wydarzeń Grudnia’70 zginęło 16 osób, wiele zostało rannych. ©℗

Alan Sasinowski