Władza rodzicielska często jest nazywana potocznie prawami rodzicielskimi, które można komuś zabrać, pozbawić ich lub ograniczyć. Często pokutuje przekonanie, że władza rodzicielska jest tożsama z kontaktami z dzieckiem. Władza bowiem zawsze łączy się z odpowiedzialnością, ale też określonymi obowiązkami, które wiążą się z byciem rodzicem. Są to przede wszystkim obowiązki wspierania się, utrzymania dziecka, łożenia na jego wykształcenie, wyboru sposobu jego wychowania i utrzymywania z nim kontaktów. Ten ostatni obowiązek ma szczególny charakter, bowiem jest on zarówno zobowiązaniem, jak i uprawnieniem rodziców. Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie pozbawia bowiem prawa do utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Przeciwnie, utrzymywanie tej relacji nadal pozostaje powinnością.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest szczególnego rodzaju rozstrzygnięciem sądu rodzinnego, które może zapaść, gdy którekolwiek z rodziców w rażący sposób zaniedbuje swoje obowiązki rodzicielskie, o których wspomniałam wyżej, albo nadużywa swojej władzy rodzicielskiej względem dziecka, np. zmusza go do zachowań, które wpływają negatywnie na jego proces wychowania, psychikę lub fizykalność. Takie orzeczenie sąd może wydać zarówno na wniosek drugiego z rodziców, jak i z urzędu.
W razie pozbawienia któregokolwiek z rodziców władzy rodzicielskiej, ustaje jego prawo do współdecydowania o sprawach dziecka, takich jak wybór szkoły, złożenie wniosku o paszport czy zmiana nazwiska. Pozostaje jednak nadal obowiązek kontaktów z dzieckiem. Jest to więc uprawnienie szczególnego rodzaju, które ma charakter nie tylko prawa, ale i obowiązku. W tej ostatniej postaci prawo to trwa, bowiem jest ono niezwykle silnie zakorzenione w istocie rodzicielstwa. Odebranie go może nastąpić tylko w formie odrębnego orzeczenia sądu i tylko, jeśli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, przybierać może wówczas formę zakazu kontaktów.
Prawo do kontaktów z dzieckiem obejmuje przede wszystkim prawo do przebywania z nim, ale również prawo do bezpośredniego porozumiewania się oraz utrzymywania korespondencji, również elektronicznej czy wykonywania rozmów telefonicznych lub przez internet. Jeśli rodzice dziecka nie ustalą sposobu utrzymywania tych kontaktów, to uczyni to sąd, na wniosek jednego z rodziców.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej związane jest najczęściej z zawinionym negatywnym zachowaniem rodzica względem dziecka. Czyn ten nie powoduje jednak rozerwania więzów rodzinnych, które trwają niezależnie od przepisów prawa. Rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem mogą ją odzyskać, jeżeli zmienią swoje postępowanie. Dowodem takiej zmiany jest wykonywanie obowiązku kontaktów z dzieckiem. Ci z rodziców, którzy uświadomią sobie ciężar odpowiedzialności wynikający z władzy rodzicielskiej i nie zaniechają utrzymywania kontaktów z nimi, mają szansę na to, aby tę władzę odzyskać. Nie stoi temu na przeszkodzie przebywanie w odległym miejscu od dziecka czy nawet w zakładzie karnym. ©℗
adwokat Agnieszka JUCHNO-MARCJAN
