W poprzednim wydaniu „przez granice” (26 lipca 2018) drukowaliśmy pierwszą część artykułu Pauliny Schulz-Gruner, poświęconego sześciu berlińskim osiedlom modernistycznym, które w 2008 r. zostały wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Autorka przedstawiła osiedla Gartenstadt Falkenberg i Siedlung Schillerpark, teraz prezentuje kolejne cztery.
Wielkie osiedle Britz – osiedle Podkowa
Zbudowane w latach 1925-1930, zaprojektowane przez Bruno Tauta i Martina Wagnera we współpracy z architektami ogrodów Leberechtem Migge i Ottokarem Waglerem.
Znajduje się w Neukölln, w dzielnicy Britz, przy Fritz-Reuter-Allee, jest wzorcowym osiedlem berlińskiej moderny. Powstało jako pierwsze w Niemczech wielkie osiedle socjalne z ponad tysiącem mieszkań. Nazwa Podkowa, pochodząca od jego niecodziennej formy, szybko stała się synonimem mieszkań przyjaznych. Bruno Taut mógł tutaj rozwijać idee, które wcześniej wypróbowywał w Mieście Ogrodów Falkenberg, przede wszystkim grę z symetrią i asymetrią, odważne użycie koloru. Najbardziej rzuca się w oczy przestrzenny układ osiedla: łuk budynków, zbudowanych na półokręgu, i rozległe tereny zielone, okrążające staw, doskonałe dla wypoczynku.
Na osiedlu można wynająć dom z epoki, zwany Domem Bruno Tauta, i mieszkając w nim podróżować w lata 20. XX wieku. (www.tautes-heim.de)
Miasto Carla Legiena
Powstało w latach 1928-1930 na Prenzlauer Berg, przy Erich-Weinert-Strasse i ulicach sąsiednich.
Również i to osiedle zaprojektował Bruno Taut, który współpracował tu z Franzem Hillingerem. Jest to najbardziej zwarte berlińskie osiedle o typowo miejskim wizerunku. Architekci nie mogli tu zaprojektować wolnych i otwartych struktur, byli bowiem przestrzennie ograniczeni przez domy zbudowane wcześniej. Mimo to stworzyli bardzo ujmujący estetycznie zespół sześciu wielkich budynków mieszkalnych. Zwracają uwagę ich narożniki z otwartymi balkonami i rześka kolorystyka. Sprawia to wrażenie elegancji i lekkości. W ubiegłych latach osiedle zostało z historyczną wiernością odnowione.
Białe miasto
Powstało w latach 1929-1931 w dzielnicy Reinickendorf, pomiędzy Aroser Allee, Emmentaler Straße, Schillering, innymi ulicami.
Nazywane było wcześniej Promenadą Schillera. Pod nazwą Białe Miasto szybko stało się synonimem nowoczesnego budownictwa. Projektowali je Otto Rudolf Salvisberg, Bruno Ahrends i Wilhelm Büning. Współpracował z nimi architekt ogrodów Ludwig Lesser.
Osiedle symbolicznie wyróżniają budynki zaprojektowane tak, jakby tworzyły bramę wjazdową na jego teren. Charakterystyczne są sześcienne formy kilkupiętrowych domów z jaśniejącymi, białymi fasadami, wyraziście odróżniającymi się od okolicy. Biel murów uwydatniają kolorowe detale – drzwi wejściowe, ramy okien i rynny. Nad Aroser Allee rzuca się w oczy czteropiętrowy dom, przypominający most. Stał się on symbolem Białego Miasta.
Osiedle Siemensa – osiedle Pierścienia
Powstało w latach 1929-1934 w dzielnicach Charlottenburg-Wilmersdorf i Siemensstadt, pomiędzy m.in. Goebelstraße i Jungfernheideweg.
Stworzyli je Otto Bartning, Fred Forbat, Hugo Häring, Paul-Rudolf Henning, Hans Scharoun i Walter Gropius oraz architekt ogrodów Leberecht Migge. Tak dobrany zespół architektów od początku nadawał projektowi szczególny charakter. Mogli tu oni zrealizować swoje indywidualne wizje i utrwalić międzynarodowy rozgłos. Radca budowlany Martin Wagner, który nadzorował prace, umożliwił każdemu z architektów urzeczywistnienie swych koncepcji w osobnej części osiedla. Dlatego też jego poszczególne części można łatwo rozpoznać. Dokumentują przełomowe pomysły swych twórców.
Siemensstadt jest chyba najbardziej nowoczesnym i najbardziej abstrakcyjnym osiedlem Berlina. Można tu znaleźć całą różnorodność nowego budownictwa. Szczególnie urokliwa jest bezpośrednia bliskość parku Jungfernheide.
* * *
Na wszystkie modernistyczne osiedla Berlina łatwo można dotrzeć także publicznymi środkami miejskiej komunikacji. Na chodnikach ustawiono kioski informacyjne, poprzez które można poznać historię osiedli. Są one szczególną osobliwością dla gości odwiedzających Berlin. Pozwalają inaczej spojrzeć na miasto.
Paulina SCHULZ-GRUNER
Pisarka i tłumaczka, Stralsund
Na zdjęciu: Rzuca się w oczy przestrzenny układ osiedla: łuk budynków, zbudowanych na półokręgu, i rozległe tereny zielone, okrążające staw.
Fot. © A.Savin, Wikimedia Commons
