Starania trwały sześć lat. – Stanęliśmy na głowie i udało nam się tego dokonać – mówił niedawno w wywiadzie dla zielonogórskiej redakcji „Gazety Wyborczej” Piotr Kuliniak, burmistrz przygranicznej Łęknicy w Lubuskiem.
Polsko-Niemiecki Geopark Łuk Mużakowa (Geopark Muskauer Falterbogen) to pierwsze na zachodnim pograniczu Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT). Lubuska marszałek Elżbieta A. Polak uważa, że tworzy ono nowy standard współpracy transgranicznej. We wrześniu zgodę na jego utworzenie wydało polskie MSZ, a 24 listopada Ministerstwo Sprawiedliwości Brandenburgii opublikowało dokumenty założycielskie.
Znawcy powiadają, że charakterystyczny kształt Łuku Mużakowa widać z kosmosu. Łuk znajduje się na terenie Łużyc, na styku granic Polski, Saksonii i Brandenburgii, po obu stronach granicznej Nysy i jest „unikatową w skali świata strukturą geologiczną moreny czołowej”. W 2011 roku otrzymał certyfikat Geoparku Europejskiego i został włączony do Światowej Sieci Geoparków. Dotychczas zarządzały nim współpracujące osobne organizacje w Niemczech i Polsce, teraz powstała jedna, wspólna, polsko-niemiecka, właśnie EUWT.
Centralnym miejscem łuku jest Park Mużakowski, położony po obu stronach Nysy Łużyckiej. W granicznym Bad Muskau znajduje się pałac książąt Pückler, a w sąsiedniej granicznej Łęknicy – większa część pałacowego parku. Do najciekawszych miejsc polskiej części łuku należy unikatowe pojezierze antropogeniczne (utworzone wskutek działalności człowieka) – ponad sto różnej wielkości stawów i jezior, które powstały w wyrobiskach dawnej kopalni węgla brunatnego Babina. Stawy mają różne kolory, co podkreślają ich nazwy: Miedziany, Oliwkowy, Szary, Błękitny, Rudy, Szpilkowy, Karasiowy. Są też jeziora Afryka i Turkusowe. W Buczynach koło Łęknicy działa skansen łużycki.
W niemieckiej części Łuku Mużakowskiego, oprócz pałacu książąt Pückler, jest m.in. stara cegielnia w Klein Kölzig, Ogród Różany w Forst, Park Rododendronów w Kromlau, Park Głazów Narzutowych w Nochten.
Do geoparku coraz chętniej przyjeżdżają turyści. Korzystają ze ścieżek rowerowych, tras pieszych i kajakowych. Popularny jest Lubusko-Saksoński Rajd Rowerowy po Łuku Mużakowa.
Do EUWT Geopark Łuk Mużakowa należy czternaście jednostek samorządu terytorialnego z pogranicza Brandenburgii, Polski i Saksonii. Najwyższą jego władzą jest Walne Zgromadzenie, zarząd sprawuje dyrektor, mający siedzibę w Klein Kölzig (po łużycku: Mały Kólsk) w brandenburskiej gminie Neiße-Malxetal (po łużycku: Dolina Nysa-Małksa), 10 km od granicy z Polską.
* * *
Europejskie Ugrupowania Współpracy Terytorialnej mają osobowość prawną. Zostały utworzone, by ułatwić ponadnarodową i międzyregionalną współpracę transgraniczną. Samorząd Lubuski od lat zabiegał o utworzenie EUWT „Geopark Łuk Mużakowa”. Członek zarządu województwa Tadeusz Jędrzejczak wyjaśniał w jednym z wywiadów, że chodzi o zupełnie nową formę współpracy na pograniczu. Podkreślał, że jej wprowadzenie wymagało znalezienia rozwiązań zgodnych z prawem niemieckim i polskim. – „Nasi niemieccy partnerzy – dodawał – musieli modyfikować swój system prawny”.
W cytowanym już wywiadzie Piotr Kuliniak mówił, że utworzenie EUWT to wspólny sukces partnerów polskich i niemieckich. Dodawał, że niebagatelną zaletą ugrupowania jest również to, że „pozwoli sięgnąć po środki finansowe programów UE także bezpośrednio do Brukseli”.
Słowem, opłaca się stawać na głowie.
(b.t.)
