– Otrzymuję tę zaszczytną nagrodę nie ja osobiście, lecz jako kierownik zespołu niezwykle ambitnych ludzi, włączonych do wielkiej sieci współpracowników po tej i tamtej stronie Odry – mówił w Filharmonii Szczecińskiej dr Uwe Schröder, dyrektor Muzeum Pomorskiego w Greifswaldzie, dziękując za Polsko- -Niemiecką Nagrodę Pomerania Nostra. Została mu wręczona 22 października podczas inauguracji III Dni Współpracy Polsko--Niemieckiej, organizowanych przez miasto Szczecin.
Nagroda, ustanowiona w 2003 roku, jest przyznawana co dwa lata na przemian w Greifswaldzie i Szczecinie, a otrzymują ją osoby szczególnie zasłużone dla polsko-niemieckiego regionu Pomorza. Jej fundatorami są dwa pomorskie miasta Greifswald i Szczecin, uniwersytety Greifswaldzki i Szczeciński oraz redakcja „Kuriera Szczecińskiego”. Laureatów wybiera kapituła, którą tworzą: prezydent Szczecina, nadburmistrz Uniwersyteckiego i Hanzeatyckiego Miasta Greifswald, rektorzy obu uczelni i redaktor naczelny „Kuriera Szczecińskiego”.
* * *
Pierwszym laureatem nagrody był prof. mult. Berthold Beitz, rodzony Pomorzanin, wieloletni szef Fundacji im. Alfreda Kruppa, przemysłowiec i wybitny polityk, jeden z współtwórców powojennego pojednania niemiecko-polskiego i niemiecko-izraelskiego, mecenas przedsięwzięć pomorzoznawczych, pierwszy Niemiec, który otrzymał tytuł Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
Kolejni laureaci to: prof. Krzysztof Skubiszewski, minister spraw zagranicznych RP i współtwórca politycznych i prawnych fundamentów polsko-niemieckiego dobrego sąsiedztwa po 1990 roku, prof. Janina Jasnowska i prof. Michael Succow, twórcy polsko-niemieckiego Parku Doliny Dolnej Odry, prof. Władysław Filipowiak, archeolog, Stowarzyszenie polenmARkT, organizujące doroczny Festiwal Kultury Polskiej w Greifswaldzie, prof. Eugeniusz Kus, inicjator i moderator pomorskich przedsięwzięć kulturalnych, edytorskich, a zwłaszcza muzycznych, prof. Norbert Hosten, dyrektor Instytutu Radiologii Diagnostycznej i Neuroradiologii Uniwersytetu Greifswaldzkiego, twórca polsko-niemieckiej sieci Telemedycyna w Euroregionie Pomerania i prof. Anna Wolff-Powęska, niemcoznawczyni, autorka podstawowych książek na temat relacji polsko-niemieckich.
* * *
Idea powołania Muzeum Pomorskiego w Greifswaldzie zaczęła się urzeczywistniać po upadku muru berlińskiego. Dr Uwe Schröder był z nią związany od początku. Współtworzył fundację, organizującą muzeum, jego projekt, program naukowy i wystawienniczy, jak też koncepcję prezentacji dziejów historycznego regionu, obejmującego obszar dawnego Księstwa Pomorskiego (Ducatus Pomerania, Herzogtum Pommern) – państwa mającego słowiańskie początki, leżącego na styku wpływów niemieckich, polskich i skandynawskich. Istniało przez 500 lat do końca wojny 30-letniej, prawnie było związane z Cesarstwem Niemieckim, rozciągało się od rzeki Recknitz i miasta Damgartem (dziś część Ribnitz-Damgarten) na zachodzie, po ziemię lęborską (lenno polskie) na wschodzie. W wyniku traktatu pokojowego, który wojnę 30-letnią kończył (1648), zostało zlikwidowane i podzielone między Szwecję i Brandenburgię, lecz jego terytorium nadal, do 1815 roku, wchodziło formalnie w skład cesarstwa.
W 1720 roku część tego obszaru (Hinterpommern) ze stołecznym Szczecinem znalazła się w granicach Królestwa Prus, a część druga (Vorpommern) z uniwersyteckim Greifswaldem wciąż była we władaniu Korony Szwedzkiej. Po wojnach napoleońskich (1815) obie te części stały się prowincją Prus, a następnie zjednoczonych Niemiec. Po drugiej wojnie światowej, w wyniku ustaleń jałtańsko-poczdamskich, przez dawne Księstwo Pomorskie poprowadzono nową granicę państwową, dzieląc jego teren na włączone do Polski Pomorze Zachodnie (dawne Hinterpommern) i Pomorze Przednie (Vorpommern), zostawione w granicach Niemiec. Świadectwa wielowiekowej jedności regionu, z gryfem w jego herbach na czele, trwają dziś nie tylko w archiwach i muzeach, lecz przede wszystkim w żywym krajobrazie kulturowym.
* * *
Muzeum Pomorskie zostało otwarte w 2000 roku. Najpierw udostępniono Galerię Malarstwa z dziełami wielu artystów pomorskich, m.in. mistrza romantyzmu europejskiego Caspara Davida Friedricha, z których wiele znajdowało się wcześniej w Szczecinie. W następnych latach oddawano do użytku kolejne obiekty muzeum. Wystawa stała, której koncepcję dr Uwe Schröder współtworzył z pomorzoznawcami niemieckimi, polskimi i skandynawskimi, prezentuje w kilku częściach prahistorię Księstwa Pomorskiego, jego dzieje i kulturę pod panowaniem dynastii Gryfitów, lata wojny 30-letniej i następne aż po przełom wieków XIX i XX. Na zainstalowanie czeka ostatnia część wystawy, opracowana przez naukowców niemieckich i polskich, obejmująca wiek XX, doprowadzona do współczesności.
– Nasz laureat sfinalizował trudne zadanie powołania od podstaw Muzeum Pomorskiego, którego zbiory i działalność mają duże znaczenie nie tylko dla obywateli Niemiec, lecz także dla mieszkańców polskiego Pomorza. Dzięki temu można dalej snuć wspólną opowieść o przeszłości kraju położonego po obu stronach Odry jako krainie o wielowiekowej historii połączonej przez setki lat książęcą koroną Gryfitów – mówił w laudacji prof. Marcin Majewski, dyrektor Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie. Podkreślał, że dzięki dr. Schröderowi w Radzie Muzeum znaleźli się przedstawiciele ambasad Polski i Szwecji w RFN, a w Radzie Naukowej pracują razem naukowcy niemieccy, polscy i szwedzcy.
Prof. Majewski zaznaczał, że dr Schröder stworzył muzeum nowoczesne, otwarte na współpracę transgraniczną, przyjazne dla zwiedzających, wyposażone w audioprzewodniki także w językach polskim i szwedzkim. Życzył laureatowi „ciągłej pasji w tworzeniu obrazu pomorskiej przeszłości (…) naszego wspólnego Pomorza – Pomeraniae nostrae”.
* * *
Muzeum Pomorskie blisko współpracuje z Muzeum Narodowym w Szczecinie, muzeami w Stargardzie i Kołobrzegu, z innymi pomorskimi placówkami kultury. W dniu wręczenia nagrody dyrektorzy muzeów w Greifswaldzie i Szczecinie, Uwe Schröder i Lech Karwowski, zaprezentowali na konferencji prasowej realizowany właśnie kolejny projekt zatytułowany „Wspólne dziedzictwo – wspólna przyszłość”, dofinansowywany z programu Interreg. Przewiduje on, że do 2021 roku oba muzea zmodyfikują, rozszerzą bądź stworzą nowe wystawy stałe prezentujące dzieje Pomorza, wyposażone w wielojęzyczne multimedia.
– Jestem dumny, że mogę prowadzić Muzeum Pomorskie – mówił, dziękując za nagrodę, dr Uwe Schröder. Zwracając uwagę na fakt, że muzeum powstało, gdy trzydzieści lat temu upadły mury dzielące Europę, przypominał, że współpraca niemieckich i polskich muzealników i historyków z Greifswaldu i Szczecina zaczęła się dużo wcześniej i jest kontynuowana.
Podkreślał: – Mieszkamy w niemiecko-polskim regionie granicznym. Zajmując się współcześnie pomorską przeszłością, tworzymy drogę do wspólnej przyszłości. Dlatego Pomerania Nostra, nazwa nagrody, powinna być dla nas programem współpracy na przyszłość. Z mojego punktu widzenia innej możliwości nie ma.
Kolejna Nagroda Pomerania Nostra zostanie wręczona w 2021 roku w Greifswaldzie.
Paweł MALICKI
