Problemy związane z nierzetelnymi dłużnikami i w konsekwencji dochodzeniem zaległych należności mogą dotyczyć zarówno osób fizycznych, jak i prawnych, niezależnie od tego, czy prowadzą one działalność gospodarczą, czy też ich wierzytelności powstały w związku z innym zdarzeniami prawnymi.
Samo pojęcie „wierzytelności” oraz ich dochodzenie zyskują ostatnio na znaczeniu wobec trwającego kryzysu gospodarczego, kiedy to coraz więcej podmiotów staje przed koniecznością egzekwowania należnych im świadczeń, w szczególności tych o charakterze pieniężnym.
Ustawodawca nie definiuje co prawda wprost tego, co można nazwać „wierzytelnością”, jednakże w doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że mając na uwadze to, iż w strukturze każdego zobowiązania występują dwa podmioty: wierzyciel i dłużnik, a wierzyciel jako strona aktywa ma prawo żądać od dłużnika wykonania świadczenia, to wierzytelność powinna być rozumiana jako prawa wierzyciela wobec dłużnika – w tym w szczególności prawo do otrzymania świadczenia.
W przypadku, gdy dłużnik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków względem wierzyciela, konieczne może okazać się dochodzenie od niego zaległych wierzytelności, które może mieć miejsce zarówno na drodze sądowej, jak i w ramach czynności pozasądowych. Chcąc jednak odzyskać dług, należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 117 § 1 k.c. roszczenia majątkowe (z zastrzeżeniem wyjątków) przedawniają się, a „po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia” (art. 117 § 2 k.c.).
Jak stanowi art. 118 Kodeksu cywilnego – ogólny termin przedawnienia roszczeń wynosi 6 lat (jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej), a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata.
Oprócz ogólnych terminów przedawnienia wskazanych powyżej Kodeks cywilny przewiduje także krótsze terminy: okres 2 lat dotyczy m.in.: roszczeń przedsiębiorcy z tytułu niezapłacenia przez klienta faktur, roszczeń z tytułu umowy sprzedaży, roszczenia dostawcy z tytułu dokonanej dostawy, roszczenia z tytułu umowy o dzieło i innych; okres roczny m.in. roszczeń z tytułu umowy przewozu, umów spedycji oraz przedwstępnej umowy sprzedaży, a 6-miesięczny m.in. wydania przedmiotu pożyczki czy roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu.
W przypadku gdy wskazane metody pozasądowego dochodzenia wierzytelności zawiodą, można rozważyć także inne rozwiązanie problemu, a mianowicie cesję wierzytelności polegającą na przeniesieniu wierzytelności na inny podmiot – najczęściej na firmę windykacyjną specjalizującą się w dochodzeniu wierzytelności od dłużników. Zawarcie umowy cesji wierzytelności może być korzystne dla wierzyciela w przypadku trudnych do dochodzenia roszczeń, jednakże z uwagi na przejście na nabywcę wierzytelności ryzyka zwianego z wypłacalnością dłużnika – cena uzyskiwania przez pierwotnego wierzyciela w ramach takiej umowy jest zazwyczaj niższa niż nominalna wartość posiadanego przez niego w stosunku do dłużnika roszczenia.
Dochodzenie zaległych należności niewątpliwie stanowi prawo każdego wierzyciela, a szybkie podjęcie odpowiednich działań w tym kierunku jest szczególnie istotne z uwagi na przewidziane przez ustawodawcę terminy przedawnienia roszczeń. ©℗
adwokat Agnieszka JUCHNO-MARCJAN
