Na wstępie należy wskazać, że odwołanie darowizny jest to czynność prawna, która polega na cofnięciu wcześniej dokonanej darowizny. Darowizna jest aktem, w którym darczyńca bezpłatnie przekazuje swoją własność lub majątek innej osobie, obdarowanemu. Jednakże istnieją okoliczności, w których darczyńca może chcieć odwołać tę darowiznę, chociaż w praktyce nie jest to takie proste i może wiązać się z wieloletnim postępowaniem sądowym.
Podstawę roszczenia w przedmiocie odwołania darowizny stanowić będzie art. 898 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że:
§ 1. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
§ 2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.
Warto w tym miejscu podkreślić natężenie, z jakim ustawodawca skupia się na przesłankach odwołania darowizny – mowa tu bowiem o rażąco nagannym zachowaniu. Co istotne, przywołana niewdzięczność może być podstawą odwołania darowizny, jeżeli wystąpiła przed złożeniem oświadczenia o odwołaniu, ale już po zawarciu umowy darowizny. W przypadku gdy niewdzięczność miałaby dotyczyć negatywnych zachowań mających miejsce przed zawarciem umowy, należałoby podążać w kierunku uchylenia się przez darczyńcę od skutków prawnych darowizny dokonanej pod wpływem błędu lub podstępu.
Najtrudniejszym zadaniem bywa zawsze wysondowanie, czy nasza konkretna sytuacja, na skutek której chcemy odwołać darowiznę, będzie wykraczała poza granice zwykłych życiowych konfliktów, bo tych w praktyce orzeczniczej bywa najwięcej. Przykładów czynów będących przejawem rażącej niewdzięczności dostarcza nam orzecznictwo, nie ma zaś zamkniętego katalogu przypadków, które będą uznane za rażącą niewdzięczność – a szkoda. Wymienić tu można m.in.: popełnienie przestępstw przeciwko darczyńcy lub przeciwko jego mieniu, rażące naruszenie obowiązków rodzinnych, np. pomocy w sprawach osobistych czy ciężkie znieważenie darczyńcy.
Przygotowując się do odwołania darowizny, należy zebrać dowody, które będziemy w stanie przedłożyć w sądzie na poparcie swoich twierdzeń, przydatne mogą okazać się również zeznania świadków, którzy widzieli naocznie rażąco naganne zachowania względem darczyńcy.
Dalej, należy przesłać obdarowanemu pismo (przesyłką poleconą), w którym wezwiemy go do zwrotnego przekazania np. darowanej nieruchomości, wskażemy okoliczności uzasadniające odwołanie i zakreślimy termin, do którego będziemy oczekiwać na kontakt w tej sprawie. Jeżeli po stronie obdarowanego będzie wola współpracy, można wówczas udać się do notariusza i tam dopełnić formalności.
Jeżeli polubowne przekazanie darowizny okaże się bezskuteczne, pozostaje nam droga sądowa, a przed procesem wizyta u adwokata, który wskaże dalszy kierunek działań, oceni dowody, a także poinformuje, jakie są szanse wygrania sprawy przed sądem. ©℗
adwokat Agnieszka JUCHNO-MARCJAN
