List intencyjny w sprawie przekształcenia Euroregionu Pomerania w nową strukturę organizacyjną, Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT), został jednogłośnie przyjęty na poniedziałkowym wspólnym spotkaniu zarządów stowarzyszeń komunalnych, polskiego i niemieckiego, które tworzą euroregion. „Nowa struktura jest zgodna z naszym wspólnym przeświadczeniem o konieczności dalszej integracji, wychodzi też naprzeciw oczekiwaniu Komisji Europejskiej” – czytamy w liście.
Euroregion Pomerania, który powstał w grudniu 1995 roku, jest porozumieniem trzech podmiotów: niemieckiego Stowarzyszenia Komunalnego Gmin Pomerania, Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania i miasta Szczecin. Taka struktura powoduje, że euroregion nie ma osobowości prawnej. Nie może więc np. samodzielnie starać się o fundusze unijne dla swoich beneficjentów, lecz musi zdawać się w tej mierze na pośrednictwo instytucji rządowych i międzyrządowych Polski, Brandenburgii i Meklemburgii-Pomorza Przedniego, na terenie których działa. Wydłuża to i komplikuje tak pozyskiwanie, jak i rozliczanie środków unijnych, często zniechęcając ewentualnych benficjentów. Problemów, będących wynikiem prawnej niesamodzielności, jest znacznie więcej. Ogólnie mówiąc, zarządzanie euroregionem i funduszami europejskimi, którymi dysponuje, zależy w ogromnej mierze od urzędników w Poczdamie, Schwerinie i Warszawie, a nie od tych, którzy pracując na miejscu, w Szczecinie i Löcknitz, są najbardziej kompetentni.
Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej, którego ramy prawne określają rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 2006 i 2013 roku, a w Polsce także ustawa z dnia 7 listopada 2008 roku o europejskim ugrupowaniu współpracy terytorialnej, jest ponadnarodową instytucją, działającą na terytorium Unii Europejskiej (w konkretnych wypadkach członkowie mogą być także spoza niej). Celem działalności ugrupowania jest ułatwianie współpracy transgranicznej podmiotów, które do niego należą, a więc wzmacnianie powiązań ekonomicznych i społecznych między nimi.
Ugrupowanie ma osobowość prawną, co ułatwia jej działalność, umożliwiając choćby samodzielne i bezpośrednie starania o środki unijne. EUWT może także starać się o finansowanie przedsięwzięć z innych źródeł, np. budżetów państw i regionów. Może tworzyć i prowadzić ośrodki opieki zdrowotnej, obiekty sportowe, oświatowe, kulturalne, realizować i zarządzać projektami transgranicznymi.
Jego członkami mogą być państwa, na terenie których się znajduje, władze regionalne i lokalne, podmioty prawa publicznego, stowarzyszenia gmin, przedsiębiorstwa, lecz tylko te, które realizują „usługi w ogólnym interesie gospodarczym”. Podkreślmy, że EUWT nie ma uprawnień władz publicznych. Podlega konwencjom jednogłośnie przyjętym przez jego członków na Walnym Zgromadzeniu. W rejestrze Komitetu Regionów UE jest obecnie 79 takich ugrupowań.
Podczas poniedziałkowego spotkania Paweł Bartnik, dyrektor biura Stowarzyszenia Gmin Euroregionu Pomerania, przypomniał, że o przekształceniu euroregionu w ugrupowanie zaczęto mówić przed dziesięcioma laty. Cóż, mówiono, a w tym czasie, już w 2013 roku, powstało analogiczne ugrupowanie Tatry, powołane przez polskie i słowackie stowarzyszenia komunalne, tworzące od 1999 roku Euroregion Tatry i borykające się przez czternaście lat z podobnymi jak Pomerania problemami.
Pod koniec ubiegłego roku, po sześciu latach starań, powstało pierwsze takie ugrupowanie na granicy polsko-niemieckiej, a dokładniej na terenie historycznych Łużyc, na styku granic Brandenburgii, Polski i Saksonii. Zostało powołane na obszarze unikatowej krainy geologiczno-przyrodniczej Łuk Mużakowa, która już wcześniej została włączona do Światowej Sieci Geoparków. Zgodę na powołanie EUWT wyraziły rządy polski, brandenburski i saksoński, przy czym rządy niemieckie musiały z tego powodu odpowiednio dostosować swoje prawo. Ugrupowanie Łuk Mużakowa tworzy czternaście niemieckich i polskich jednostek samorządu terytorialnego. Siedziba zarządu nie powstaje w wielkim mieście, lecz we wsi Klein Kölzig (po łużycku: Mały Kólsk), leżącej 10 km od granicy z Polską, na terenie brandenburskiej części Łużyc. Ogłoszono konkurs na stanowisko dyrektora zarządu.
Działają też innego rodzaju Europejskie Ugrupowania Współpracy Terytorialnej, mające konkretne cele, jak choćby Środkowoeuropejski Korytarz Transportowy, który tworzy siedemnaście regionów i powiatów ze Szwecji, Polski, Węgier, Słowenii i Chorwacji, a którego zarząd mieści się w Szczecinie. Jest też polsko-czesko-słowackie EUWT Tritia, nastawione głównie na współpracę społeczną. W 2015 r. powołano polsko-czeskie EUWT Novum z siedzibą w Jeleniej Górze.
Wróćmy do spotkania zarządów Euroregionu Pomerania. Jego uczestnicy zgodzili się, że przygotowania do utworzenia EUWT, którego siedziba znajdzie się w Szczecinie, potrwają dwa-trzy lata. Trzeba bowiem wynegocjować i przygotować odpowiednie dokumenty, uzyskać zgody rządów, ustalić listę członków ugrupowania i jego strukturę organizacyjną przy zachowaniu polsko-niemieckiego parytetu. Mówiono o planowanych wizytach studyjnych w europejskich ugrupowaniach Łuk Mużakowa i Rhein-Maas, które działa na pograniczu belgijsko-niemiecko-niderlandzkim.
Członkami założycielami EUWT Euroregion Pomerania mają być stowarzyszenia tworzące euroregion. Zgodnie podkreślano, że znaczącą rolę powinien w nim odgrywać Szczecin, być może także Transgraniczny Region Metropolitalny Szczecina. Zadaniem ugrupowania będzie wspieranie współpracy transgranicznej na terenie Pomeranii, głównie poprzez realizację projektów z dziedziny kultury, edukacji, turystyki, gospodarki.
List intencyjny podpisali prezydenci euroregionu Krzysztof Soska i Michael Sack. Podkreślili na zakończenie, że spotkanie „otworzyło nowy rozdział w dziejach transgranicznej współpracy w Euroregionie Pomerania”.
Podczas spotkania dyrektorzy biur euroregionu Andrea Gronwald i Paweł Bartnik poinformowali, że w najbliższych siedmiu latach Pomerania będzie miała do wykorzystania z Funduszu Małych Projektów Interreg VI A po obu stronach granicy 13,750 mln euro, z czego 6 mln euro będzie w dyspozycji niemieckiego stowarzyszenia gmin, a 7,750 mln euro – stowarzyszenia polskiego. Oba stowarzyszenia będą wspólnie odpowiedzialne za wykorzystanie tych pieniędzy.
Odkładane z powodu pandemii od dwóch lat spotkanie z okazji 25-lecia Euroregionu Pomerania odbędzie się 17 czerwca w Prenzlau.
(b.t.)
Przeprowadzony w nocy z poniedziałku na wtorek kolejny zbrojny zabór terytoriów niepodległej Ukrainy przez Rosję Putina potwierdza konieczność bardziej skutecznego prowadzenia różnorodnych działań, integrujących Unię Europejską. Oby takim działaniem w regionalnym wymiarze było właśnie powołanie EUWT Euroregion Pomerania. Pracom organizacyjnym powinna też towarzyszyć, o czym na spotkaniu w poniedziałek niestety nie mówiono, także działalność informacyjna i edukacyjna. Powinno się ją rozszerzyć na informację i edukację europejską i transgraniczną, prowadzoną przynajmniej w takim zakresie, jak przed akcesją Polski do UE, na sprawy dotyczące stosunków polsko-niemieckich, NATO, na różnorodne inicjatywy, związane z szeroko rozumianą edukacją obywatelską. Tego bardzo brakuje, czego dowodem są choćby wpisy na rozlicznych forach internetowych, gdzie nie dominują wiedza i przyzwoitość, lecz agresja.
Bogdan TWARDOCHLEB
