W sezonie urlopowym, gdy kontakt z naturą jest przyjemniejszy niż kontakt z cywilizacją, nie jest łatwo znaleźć językową inspirację. W poszukiwaniu tematu felietonu zajrzałam do Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego. A tam – mnóstwo nowości, czyli nowe słowa, nowe znaczenia, nowe związki wyrazowe, nienotowane jeszcze przez słowniki języka polskiego. Mnie zainteresowały nowe frazeologizmy.
Jako że zwykle podróżuję samochodem, zacznę od korytarza życia, który należy utworzyć, gdy przed nami zdarzył się na drodze jakiś wypadek. To nowe wyrażenie jest kalką angielskiego emergency corridor, tłumaczoną dosłownie jako korytarz ratunkowy. Kierowcy wiedzą, jak taki korytarz wygląda. Trzeba po prostu zjechać na skraj swojego pasa drogi, by środkiem mógł przejechać pojazd ratunkowy: karetka, policja, straż pożarna. Korytarz życia to przejmująca nazwa, dobrze, że się w polszczyźnie zadomowiła.
A skoro o samochodach mowa, to mamy w związku z nimi nowe określenie: jazda na suwak. Jest to sposób organizacji ruchu na drodze, który zapobiega powstawaniu korków: samochód dojeżdżający z drogi podporządkowanej jest wpuszczany przez samochód jadący po drodze głównej. Jak w suwaku (zamku błyskawicznym): raz jeden, raz drugi, co powoduje, że ruch na drodze jest płynny, a kierowcy czują się usatysfakcjonowani. Jazda na suwak to bardzo trafne określenie tej sytuacji.
Nowym frazeologizmem w polszczyźnie jest dieta pudełkowa. Któż jej nie zna!? Jest to zestaw posiłków pakowanych do pudełek, dostarczanych do domów bądź biur. Posiłki mają – jak zapewniają sprzedawcy – ograniczoną liczbę kalorii. Te kalorie są ważne, bo dieta pudełkowa nie dość, że jest wygodna, to jeszcze pomaga utrzymać wagę ciała. Nawiasem mówiąc, słowo dieta przeszło w polszczyźnie ewolucję znaczeniową od ‘sposób żywienia zalecany przez lekarza w czasie choroby lub odchudzania’ do ‘pożywienie, jadłospis, menu’. To drugie znaczenie pojawiło się pod wpływem angielskiego słowa diet.
Od czasu, gdy zaczęliśmy się mocniej interesować zmianami klimatu, mamy w polszczyźnie nowy frazeologizm: strajk klimatyczny. Tak nazywamy protesty i demonstracje uliczne mające na celu zwrócenie uwagi społeczeństwa, a zwłaszcza polityków, na zagrożenia związane z ocieplaniem się klimatu. Strajk klimatyczny jest kalką angielskiego wyrażenia climat strice.
I jeszcze jeden interesujący frazeologizm – kogut domowy, Jest to żartobliwe określenie mężczyzny, który prowadzi dom i opiekuje się dziećmi. Do tej pory mieliśmy w polszczyźnie kurę domową, dyskryminujące określenie kobiety wykonującej owe czynności. W definicjach słownikowych kury domowej zaznaczano brak szerszych zainteresowań i ambicji zawodowych tak nazywanej kobiety. Pozytywnie nacechowany kogut domowy zdejmuje z kury domowej odcień dezaprobaty. Kogutami domowymi określają się mężczyźni wspierający kobiety w ich walce o równouprawnienie.
I tak to wydarzenia społeczne „przerobione” przez nas na fakty językowe wzbogacają zasób frazeologiczny polszczyzny.
Ewa Kołodziejek
