Słowa chłopaki i chłopy to wyjątkowe formy gramatyczne. Ich nietypowość polega na tym, że choć pochodzą od rzeczowników męskich osobowych, to w tekście łączą się z niemęskoosobowymi formami czasowników, liczebników, zaimków: Te nasze chłopaki świetnie zagrały koncert; Dwa dobre chłopy pomogły mi w remoncie.
Formy: chłopcy i chłopaki, chłopi i chłopy mają to samo znaczenie, ale różnią się nacechowaniem stylistycznym. Chłopcy i chłopi to rzeczowniki neutralne, chłopaki i chłopy to wyrazy potoczne. Inne podobnie zbudowane ekspresywne rzeczowniki: ofermy, nieroby, fajtłapy także łączą się z niemęskoosobowymi zaimkami, liczebnikami, czasownikami: te fajtłapy, dwa nieroby, ofermy zgubiły. Między wyrazami chłopaki, chłopy a wyrazami ofermy, nieroby różnica jest taka, że dwa pierwsze dotyczą tylko mężczyzn w różnym wieku, drugimi natomiast możemy nazywać i mężczyzn, i kobiety, i dzieci.
Ekspresywne rzeczowniki: nieroby, półgłówki, a także młokosy, wariaty, studenty, profesory muszą się łączyć z formami niemęskoosobowymi: te kochane wariaty, dwa rozwydrzone młokosy. Temu samemu gramatycznemu mechanizmowi powinna podlegać także ekspresywna forma chłopaki. Ale… podlega coraz rzadziej, a wiele osób łączy ją z formami męskoosobowymi: chłopaki zagrali, chłopaki poszli. Dotyczy to jednak tylko form czasownikowych, bo liczebniki, przymiotniki i zaimki wciąż przybierają formę niemęskoosobową: Te dwa wspaniałe chłopaki pomogli mi wnieść meble.
Skąd ta zmiana? Trudno powiedzieć. Być może jest to efekt neutralizowania się form ekspresywnych, takich jak dzieciaki, niemowlaki, kociaki, szczeniaki. Jeszcze do niedawna były to formy wyrazowe przynależne tylko do emocjonalnej polszczyzny potocznej. W języku starannym właściwsze były formy neutralne: dzieci, niemowlęta, kotki, kocięta, szczenięta. Dziś na wszystkich poziomach polszczyzny, i potocznej i starannej, pojawiają się formy zakończone na -ak: dzieciak, niemowlak, szczeniak, używane w kontekstach nieekspresywnych: Zorganizowano wypoczynek dla dzieciaków z Ukrainy; W szpitalu leży dziesięć niemowlaków chorych na COVID; Suczka urodziła pięć szczeniaków.
Być może z tego powodu forma chłopaki uznawana jest za wyraz neutralny, który ma prawo łączyć się z męskoosobowym czasownikiem. Jednak takie połączenie przeczy regułom gramatycznym, jest więc przez normę oceniane jako niepoprawne. I – szczerze mówiąc – rani ucho, warto więc go unikać.
Jest jeszcze jedna kontrowersyjna forma wyrazowa: chłopacy. Wiele osób uznaje ją za błędną, choć niesłusznie. Chłopacy bowiem to liczba mnoga rzeczownika chłopak, zbudowana analogicznie jak wojak – wojacy, pijak – pijacy, śpiewak – śpiewacy itp. Mimo że jest także formą ekspresywną, to jednak nie zmienia kategorii gramatycznej i w liczbie mnogiej łączy się z formami męskoosobowymi: Ci wspaniali chłopacy pomagają ludziom w potrzebie. ©℗
Ewa KOŁODZIEJEK
