O przecinku mogę pisać w nieskończoność, bo go lubię i się z nim przyjaźnię. To ważny, chociaż niełatwy znak interpunkcyjny. Ważny – bo od niego zależy przejrzystość i sens tekstu. Niełatwy – gdyż nie zawsze mieści się w sztywnych regułach pisowni, które przyswoiliśmy w szkole.
Żeby właściwie postawić przecinek, trzeba rozumieć zdanie, które tworzymy. Ogólna zasada mówi, że stawia się go przed spójnikami, np. a, aby, ale, bo, bowiem, chociaż, czyli, dlatego, gdyż, ile, jednak, jeśli, lecz, natomiast, ponieważ, toteż, tymczasem, więc, zaś, że i jeszcze innymi. Czasem jednak przecinek lubi po zdaniu wędrować.
Na swobodę możemy sobie pozwolić na przykład wtedy, gdy w zdaniu złożonym występuje spójnik bowiem. Dziś możemy ów spójnik postawić na miejscu pierwszym: Nie pracował, bowiem miał bogatych rodziców, albo tradycyjnie na drugim miejscu w zdaniu podrzędnym: Nie pracował, miał bowiem bogatych rodziców. Drugie zdanie ma szyk klasyczny, pierwsze – szyk współczesny, ujednolicający miejsce spójnika w zdaniach podrzędnych.
Podobnie się dzieje ze spójnikiem zaś, który wcześniej stał zawsze na drugim miejscu: Pewne fakty nabierają znaczenia, inne zaś tracą, a dziś może stać także na pierwszym: Pewne fakty nabierają znaczenia, zaś inne tracą. Wkucie na pamięć zasady, że przecinek zawsze stoi przed spójnikiem, prowadzi na manowce, bo nie ma sensu zdanie: Pewne fakty nabierają znaczenia inne, zaś tracą.
Dlatego z dużą ostrożnością należy podchodzić do internetowych porad pochodzących z nienaukowych źródeł. Taką poradę znalazłam na stronie „Do kariery”: „Zawsze stawiaj przecinek przed: ale, gdyż, lecz, że, bo, który, ponieważ, więc”. Czy rzeczywiście? A jeśli zdanie brzmi tak: Nie zarobił zbyt dużo, musiał więc zrezygnować z wakacji? Przecież nie postawimy przecinka przed spójnikiem więc, bo stoi on na drugim miejscu w zdaniu podrzędnym. Lepiej zapamiętać zasadę, że przecinek oddziela zdania składowe.
Podobnie niefortunne jest przekonanie autora porady, że przecinek zawsze stoi przed że i przed który. Jeśli owe spójniki wprowadzają zdania podrzędne, to owszem, stoi, np. Myślałam, że napiszesz list, Nie wiem, która wersja jest prawdziwa. Jednak spójniki który i że mogą się łączyć z partykułami i innymi spójnikami, a wtedy przecinek cofamy i stawiamy go przed całym wyrażeniem: Nie chciał się położyć, mimo że był śpiący, Prowadził śledztwo, podczas którego dotarł do wszystkich świadków.
Równie nieprawdziwe jest uogólnione zalecenie, by nie stawiać przecinka przed spójnikami ani, oraz, lub, albo, i, albo, niż, tudzież. To także zależy od budowy zdania, np. Zabierzemy ze sobą Anię, która już tu jest, albo poczekamy na Jolę, Pójdę na pocztę, która jest za rogiem, i wyślę list.
Przecinek sprawi nam mniej kłopotów, gdy postaramy się zrozumieć strukturę zdania. Warto też zaglądać do słowników lub do zasad pisowni na stronie https://sjp.pwn.pl/zasady
Ewa Kołodziejek
