– Zastanawiam się, czy poniższe sformułowanie jest poprawne, mam na myśli rozpoczęcie zdania od ponieważ – pisze korespondentka uniwersyteckiej poradni językowej. Chodzi o zdanie: Ponieważ osiągnięcia dziennikarek związanych z czasopismem "Ster" były nierozerwalnie połączone z ich życiem i osiągnięciami osobistymi, chcę pokazać ich losy.
Co wiemy o słowie ponieważ? Jest to spójnik przestawny, związany z następującym po nim składnikiem zdania i zmieniający miejsce razem z nim. Zdanie: Wykładu nie było, ponieważ profesor zachorował może mieć też szyk: Ponieważ profesor zachorował, wykładu nie było. Odpowiedź na pytanie korespondentki jest więc jednoznaczna: przytoczone zdanie jest sformułowane poprawnie. Ważne tylko, by niezależnie od miejsca, jakie zajmuje spójnik ponieważ, pierwszy człon zdania złożonego był zamknięty przecinkiem.
Ponieważ nie jest jedynym spójnikiem, który może zmieniać miejsce wraz z łączącym się z nim zdaniem podrzędnym. Ruchliwe są też spójniki: zamiast, jeśli, skoro, aczkolwiek, podczas gdy, jako, żeby. Zanalizujmy kilka przykładów: Zamiast słodkiego napoju pij wodę albo: Pij wodę zamiast słodkiego napoju (tu przecinek nie jest potrzebny). Skoro zostaliśmy sami, możemy porozmawiać albo: Możemy porozmawiać, skoro zostaliśmy sami (przecinek niezbędny). Aczkolwiek propozycja nieco spóźniona, warta jest rozważenia albo: Propozycja nieco spóźniona, aczkolwiek warta rozważenia (z przecinkiem). Żeby zobaczyć wschód słońca, musisz wcześnie wstać albo: Musisz wcześnie wstać, żeby zobaczyć wschód słońca (także z przecinkiem).
Nie tylko spójniki przestawne mogą zajmować miejsce na początku zdania. W zasadzie każdy wyraz, a więc i każdy spójnik może być w zdaniu pierwszym słowem. Wszystko zależy od kontekstu, od poziomu stylistycznego wypowiedzi i od intencji piszącego. Ciekawy przykład znalazłam w poradni językowej PWN. Na pytanie internauty, czy można rozpoczynać zdanie od słów również i także profesor Mirosław Bańko odpowiedział tak: „Niemal od każdego wyrazu można rozpocząć zdanie. Także od spójnika”.
Można więc zacząć zdanie od spójnika bo: Miał już dość swojej pracy. Bo za trudna. Bo za mało płatna. Bo nie przynosi satysfakcji. Można od spójnika że: Wszystko mu wygarnęła. Że nie dba o dom. Że za długo śpi. Że myśli tylko o sobie. Można od spójnika więc, gdy nawiązujemy do wcześniejszej treści: Więc dokąd chcesz iść?. Doprawdy, możliwości stylistycznych i składniowych jest w bród! Mamy swobodę, mamy wybór, tylko korzystać!
A czy są jakieś słowa, których nie można postawić na początku zdania? Są, choć nie o słowa chodzi, tylko o ich formy, a konkretnie o skrócone formy zaimków. Nie stawiamy na początku zdania wyrazów mi, się, mu, go. Ale to już temat na inny felieton.
Ewa Kołodziejek
